Nhượng quyền kinh doanh: Khái niệm, điều kiện và tiềm năng tại Việt Nam

23/04/2025

Nhượng quyền kinh doanh là mô hình hợp tác giúp doanh nghiệp mở rộng thương hiệu nhanh chóng và hiệu quả. Tại Việt Nam, hình thức này ngày càng phổ biến ở nhiều lĩnh vực. Bài viết sau sẽ cung cấp khái quát về nhượng quyền kinh doanh và những điều kiện cần thiết để doanh nghiệp tham gia mô hình này.

1. Tổng quan về nhượng quyền kinh doanh

Nhượng quyền kinh doanh (franchise) là một mô hình kinh doanh được áp dụng rộng rãi trên toàn thế giới và đang ngày càng phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam. Đây là hình thức hợp tác giữa hai bên: bên nhượng quyền (franchisor) – chủ sở hữu thương hiệu và mô hình kinh doanh, và bên nhận quyền (franchisee) – cá nhân hoặc tổ chức có nhu cầu vận hành kinh doanh theo mô hình đã có sẵn.

Trong giao dịch này, bên nhượng quyền cho phép bên nhận quyền sử dụng thương hiệu, hệ thống vận hành, bí quyết kinh doanh, sản phẩm hoặc dịch vụ của mình trong một khoảng thời gian và địa điểm nhất định, đổi lại bên nhận quyền sẽ phải chi trả các khoản phí và cam kết thực hiện theo đúng tiêu chuẩn thương hiệu.

2. Các hình thức nhượng quyền phổ biến

Tùy theo chiến lược và mức độ kiểm soát, mô hình nhượng quyền được chia thành 4 hình thức chính:

Nhượng quyền toàn diện: Bên nhận quyền được cung cấp toàn bộ hệ thống kinh doanh (từ thương hiệu, công nghệ, quy trình đến cách vận hành).
Nhượng quyền không toàn diện: Chỉ bao gồm một phần như công thức sản phẩm, thương hiệu, hoặc một số quyền khai thác cụ thể.
Nhượng quyền có tham gia quản lý: Bên nhượng quyền hỗ trợ và giám sát hoạt động kinh doanh thường xuyên.
Nhượng quyền có đầu tư vốn: Bên nhượng quyền cùng góp vốn, chia sẻ lợi nhuận và rủi ro kinh doanh.

3. Điều kiện để doanh nghiệp thực hiện hoạt động nhượng quyền

Để tham gia hoạt động nhượng quyền tại Việt Nam, doanh nghiệp cần tuân thủ các quy định pháp lý theo Nghị định số 35/2006/NĐ-CP và các văn bản liên quan. Một số điều kiện cơ bản bao gồm:

a) Về pháp lý:

Doanh nghiệp phải có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh.
Thương hiệu được sử dụng để nhượng quyền phải được bảo hộ hợp pháp (đăng ký sở hữu trí tuệ).
Nếu hoạt động trong lĩnh vực có điều kiện (như thực phẩm, y tế), doanh nghiệp cần có giấy phép tương ứng.

b) Về thời gian hoạt động:

Thương hiệu hoặc hệ thống kinh doanh đã phải hoạt động thực tế tối thiểu 1 năm.
Đối với các trường hợp nhận quyền từ nước ngoài và tiếp tục cấp lại quyền (franchise lại), bên nhận quyền cũng cần có ít nhất 1 năm kinh nghiệm vận hành.

c) Về đăng ký và báo cáo:

Doanh nghiệp phải đăng ký hoạt động nhượng quyền với Bộ Công Thương hoặc Sở Công Thương tùy theo phạm vi.
Hàng hóa, dịch vụ nhượng quyền không được thuộc danh mục cấm kinh doanh, và phải đáp ứng đủ điều kiện nếu thuộc danh mục hạn chế.

4. Các lĩnh vực phổ biến trong nhượng quyền kinh doanh tại Việt Nam

Việt Nam là thị trường tiềm năng cho nhiều loại hình nhượng quyền. Một số lĩnh vực đang phát triển mạnh gồm:

4.1. Ngành F&B (Ẩm thực – đồ uống)

Là lĩnh vực chiếm thị phần lớn nhất trong hoạt động nhượng quyền hiện nay. Một số thương hiệu tiêu biểu:

Highlands Coffee, The Coffee House, Gong Cha, Tocotoco
Mixue, Phúc Long, Katinat, Pizza Hut
Bánh mì Pew Pew, Bánh mì Khói, Jollibee

4.2. Ngành giáo dục và đào tạo

Phù hợp với mô hình đào tạo kỹ năng, ngoại ngữ, giáo dục sớm. Một số tên tuổi nổi bật:

Apollo English, ILA, Language Link
UCMAS, Toán tư duy Soroban, MPEC

4.3. Ngành thời trang – bán lẻ

Hình thức nhượng quyền cửa hàng bán lẻ thời trang ngày càng phát triển, điển hình như:

YODY, GUMAC, Juno, Owen, Routine, Marc Fashion
Các hệ thống mẹ và bé: Con Cưng, Bibo Mart

4.4. Ngành thể dục – thể thao

Tăng trưởng mạnh sau đại dịch, xu hướng sống khỏe thúc đẩy các thương hiệu phòng tập mở rộng nhượng quyền:

California Fitness & Yoga, Elite Fitness, Kickfit, Lotte Fitness
Hệ thống phòng tập Yoga Plus

Ngoài ra, một số lĩnh vực khác cũng đang mở rộng mô hình nhượng quyền như bất động sản, logistics, spa & làm đẹp, dịch vụ chăm sóc xe, giáo dục STEAM, và chuỗi dịch vụ tiện ích.

5. Lợi ích và rủi ro của hoạt động nhượng quyền

Việc lựa chọn mô hình nhượng quyền kinh doanh mang đến nhiều cơ hội phát triển nhanh chóng cho cả bên nhượng quyền và bên nhận quyền. Tuy nhiên, song hành với những lợi ích hấp dẫn là không ít thách thức và rủi ro tiềm ẩn.

Lợi ích cho bên nhượng quyền: Mở rộng thương hiệu nhanh chóng, tăng doanh thu, giảm chi phí vận hành trực tiếp.
Lợi ích cho bên nhận quyền: Hưởng lợi từ thương hiệu uy tín, được đào tạo và hỗ trợ, rút ngắn thời gian thử nghiệm mô hình kinh doanh.
Rủi ro tiềm ẩn: Xung đột trong việc kiểm soát chất lượng, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, thất bại do không tuân thủ quy chuẩn vận hành.

Nhìn chung, nhượng quyền kinh doanh không chỉ là một xu hướng mà còn là một chiến lược phát triển bền vững cho doanh nghiệp trong thời đại hội nhập. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả, các bên tham gia cần nghiên cứu kỹ mô hình, đảm bảo tuân thủ pháp luật và xây dựng mối quan hệ hợp tác minh bạch, rõ ràng. Việc lựa chọn đúng đối tác, đúng lĩnh vực và thực hiện đúng quy trình sẽ là chìa khóa thành công trong hành trình kinh doanh theo mô hình nhượng quyền.

Dương Nguyễn